Na een spannende nek aan nek race trekt Pedro Castillo alvast aan het langste eind. Peru stemde erg verdeeld zodat tijdens de telling de cijfers gelijk opgingen. Net zoals in Bolivia kwamen de stemmen uit de meer afgelegen rurale gebieden later binnen. Het leek er lang op dat Keiko Fuijimori – dochter van de beruchte expresident die in een gevangenisstraf moest uitzitten – de overwinning zou kunnen opeisen maar de telling kantelde alsnog in het voordeel van Castillo.
Nu lijkt Keiko Fuijimori een Trumpje te doen en alsnog de overwinning op te eisen door het narratief van de fraude boven te halen. Er worden vage claims van onregelmatigheden gedaan. Een scenario dat ook al in Bolivia uit de kast werd gehaald om uiteindelijk Evo Morales van de macht te verdrijven.
Het platteland heeft overwegend Castillo gestemd omdat ze dringend een verbetering van hun situatie eisen. Net zoals de mijnsteden in de Andes: Arrequipa en Cusco, daar speelt onder andere mee dat Castillo niet zomaar alle nieuwe mijnprojecten wil goedkeuren die voor zware vervuiling zorgen binnen de lokale gemeenschappen. Berichten uit mijngebieden laten zien dat de bevolking daar massaal haar steun uitsprak voor Castillo. Daarnaast stapt hij ook niet mee in het opbod van de agro-business om land van de boerengemeenschappen af te nemen en over te leveren aan de grote spelers op de agro markt. In de hoofdstad Lima krijgen we een volledig ander beeld daar trekt Keiko Fuijimori aan het langste eind.
De overwinning van Pedro Castillo is een nieuwe opsteker voor links op het Latijns-Amerikaanse continent. Het word afwachten hoe het establisment in Lima reageert op deze overwinning. Een hertelling lijkt ook nog tot de mogelijkheden te behoren. Castillo riep zijn aanhang alvast op om het eindresultaat rustig af te wachten.
De nieuwe president wacht de zware taak om het land er economisch en sociaal terug bovenop te halen na de verwoestende doortocht van het coronavirus.
We schreven begin juni al een bredere analyse over de verkiezingen en kandidaat Pedro Castillo: In welke context ging de eerste ronde van de presidentsverkiezingen doorDe coronapandemie heeft Peru bijzonder hard getroffen. Naast een hoog dodental in de eerste maanden van de pandemie kreeg de Peruaanse economie harde klappen. Meer dan een derde van alle jobs ging verloren. Vele Peruanen die al in precaire omstandigheden leefden kregen het nog moeilijker. Ook de inheemse gemeenschappen in het Amazonegebied kregen het zwaar te verduren. De regering beloofde hulp voor de getroffen gemeenschappen, ook in de vorm van financiële middelen. Maar daar liep het grondig mis. Zo was er in het gebied maar één bank die de steun kon uitbetalen. Daardoor kwamen vele mensen uit geïsoleerde gebieden toch samen om de broodnodige hulp te krijgen en kreeg het virus de kans om zich verder te verspreiden tot in de afgelegen gebieden. Maar het waren de steden waar de meeste doden te betreuren vielen.
Odebrecht-schandaal en wijdverbreide corruptieDe vorige president Merino sprak zich uit tegen corruptie maar werd aan de kant geschoven door het parlement, waarop de bevolking in opstand kwam. Het zogenaamde Odebrecht-schandaal heeft de politiek in het Andesland de voorbije jaren sterk doorééngeschud. Odebrecht is een Braziliaanse bouwfirma met vertakkingen over het hele Latijns-Amerikaanse continent. Ze betaalde belangrijke politiekers om grote infrastructuurwerken te kunnen uitvoeren zoals de bouw van de metro van Lima. Het bedrijf gaf geld aan zijn werknemers om door te geven aan de campagne van verschillende kandidaten. In de nasleep van het schandaal moesten verschillende politici al ontslag nemen. Het land verkeert sinds enkele jaren in een permanente politieke crisis. Keiko en haar medestanders deden alles om het corruptieonderzoek te dwarsbomen. Daarvoor werd ze ook een tijdje in voorlopige hechtenis genomen.
De toemalige president Viscara was populair onder de bevolking voor zijn anticorruptie retoriek. Een aantal politieke krachten in het Andesland kregen het hiervan op hun heupen en waren hem liever kwijt dan rijk. Na zijn afzetting kwam een nieuwe onpopulaire president aan de macht: Manuel Merino. Het volk trok de straat op en eiste zijn ontslag. De politie opende het vuur op de menigte. Twee studenten werden doodgeschoten, wat de volkswoede alleen nog meer aanwakkerde.
De Peruaanse bevolking krijgt het zwaar tijdens de coronapandemieTijdens de pandemie werden sociale programma’s opgezet, ook voor de getroffen gemeenschappen in het Amazonegebied. Dit leidde er toe dat het virus zich verder kon verspreiden in geïsoleerde gemeenschappen. Ook medische hulpbrigades brachten het virus tot in de gemeenschappen. Dit terwijl ze zich beter konden beschermen en al ervaring hadden met isolatie. Toch vielen er in de gemeenschappen weinig doden te betreuren. Dit komt door hun levenswijze en geneeskundige tradities. Het overgrote deel van de doden viel in de grote steden. Bijna 1 op 3 Peruanen verloor zijn of haar job tijdens de crisis. Veel Peruanen die zich met moeite konden opwerken tot een soort van middenklasse vielen op vrijwel niets terug.
De linkse leraar en vakbondsleider versus de dochter van de dictatorEen tot nu toe onbekende linkse kandidaat kon in de eerste ronde de meeste kiezers achter zich scharen. Castillo, een vakbondsleider en één van de leiders van de grootste lerarenstakingen , kreeg 19 procent van de kiezers achter zich. Hij krijgt enorm veel steun van de kleine boerengemeenschappen, die in een lange strijd verwikkeld zijn met de agrobusiness om hun gronden en levenswijze te kunnen behouden. Het is een breuklijn die we ook in veel andere landen in het zuiden zien opduiken. Denk maar aan de massale protesten in India waar de boeren hun land niet in handen willen geven van grote industriële landbouwbedrijven. Niet enkel de bij de boeren maar ook in de Andesgemeenschappen waar er verzet is tegen grote mijnbouwprojecten kan Castillo op veel steun rekenen. Een belangrijk programmapunt voor de verkiezingen is de nationalisatie van de gas- en energiesector . In de tweede ronde neemt Castillo het op tegen Keiko Fuijmori, de dochter van de voormalige dictator Fuijmori die in de jaren 90 verantwoordelijk was voor de sterilisatie van duizenden inheemse vrouwen. Intussen zitten de industriëlen en media in het land ook niet stil: er verschenen grote bilboards met boodschappen die waarschuwen voor het communisme van Pedro Castillo. Boodschappen zoals “Socialisme leidt tot communisme, communisme leidt tot armoede”. Ook het racisme tegen Pedro Castillo en de inheemse gemeenschappen wordt niet geschuwd.
Zal een eventuele overwinning van de linkse Castillo stabiliteit brengen?
Dat is nog koffiedik kijken. Er zijn zoveel krachten aan het werk in Peru die een overwinning van Castillo bedreigen. Een ding staat vast: de huidige elites en Fuijimori-aanhangers zullen zich niet zomaar neerleggen bij een linkse overwinning. De vrees groeit dat de klassieke fraude narratieven hun werk weer zullen beginnen doen. EDoor de druk van de coronapandemie staat het land op een kantelpunt. Komt er een links sociaal-economisch beleid of blijft het neoliberalisme aan het langste eind trekken in Peru?