Verslag van de cubanismo.be reis naar Cuba in de zomer van 2022.
Cubanismo.be begeleidde van 16 juli tot 2 augustus 25 leden op hun reis in het socialistische Cuba. Met deze toffe en solidaire groep van Nederlandstaligen en Franstaligen, mannen en vrouwen van verschillende leeftijden en uit diverse sectoren (her)ontdekten we met eigen ogen en oren het rebelse eiland in de Caraïben. We vertrokken met veel vragen en in onze koffers donaties van vrienden en organisaties. We zagen de gevolgen van de criminele VS-blokkade, maar ook de trots, de solidariteit en de wilskracht van het Cubaanse volk. We kwamen terug met antwoorden (en extra vragen) en vooral met de overtuiging dat we de Cubanen meer dan ooit willen steunen. Van Havana tot Santiago de Cuba, overal slaat de blokkade hard toeMet José-Luís aan het stuur en gids Idalmy bezoeken we met een Chinese bus de provincies Havana, Cienfuegos, Villa Clara, Camagüey, Ciego de Avila en Santiago de Cuba. Onze indrukken beperken zich dus niet tot de hoofdstad Havana, waar je bijvoorbeeld relatief meer dan elders mensen in de weer ziet met een smartphone.
In het straatbeeld duiken meer elektrische bromfietsen en driewielers op. Her en der is het aanschuiven aan een benzinestation. De wachtrijen zijn een vertrouwd beeld, en ook de vele verkoopstandjes, op straat of gewoon vanuit het venster van een rijhuisje. De voor de modale Cubaan dure MLC-winkels – waar je enkel met buitenlandse deviezen kunt kopen en meestal ook alleen via een bankkaart – zijn goed bevoorraad, maar het aanbod is beperkt.
In Havana rijdt maar de helft van de nodige bussen omdat de andere helft bij gebrek aan wisselstukken of herstelmateriaal in de loods blijft staan. In sommige hotels vallen de tekorten op: gebrek aan (flessen)water en gevarieerd voedsel, nood aan herstelwerken …Een van onze reizigers heeft een klein ongelukje en moet naar een ziekenhuis om een kleine hoofdwonde te laten hechten. Er is geen chirurgisch hechtingsmateriaal voorhanden en dat vinden we pas in een ander ziekenhuis. Over het medisch personeel en de zorg geen kwaad woord, maar materiaal en geneesmiddelen zijn een groot probleem. Er lopen duidelijk minder toeristen rond, o.a. door de maatregelen van Trump die de nieuwe president Biden ondanks zijn verkiezingsbeloftes niet heeft ongedaan gemaakt.
De Cubaanse regering probeert zo veel mogelijk deviezen te pakken te krijgen, onder andere door in bepaalde gevallen het elektronisch betalen te verplichten. Bij onze aankomst geldt een officiële wisselkoers van 24 peso voor 1 euro. Op straat wissel je tegen 100 peso voor 1 euro, en enkele dagen na ons vertrek wordt de officiële koers (voor particulieren) opgetrokken tot… 120 peso voor 1 euro!
Mensen klussen bij om rond te komen. Bij een wandeling in Oud-Havana komen we zo een zanglerares tegen die als bijverdienste nootjes verkoopt… We zien hoe het gebrek aan financiële en materiële middelen al die mooie projecten en vele talenten blokkeert. Ondanks de wurgende blokkade is Cuba is geen gefaalde staat: de noden zijn hoog, maar de instellingen werken, en de Cubanen geven zich niet gewonnen. “Aquí no se rinde nadie” (Hier geeft niemand zich over.) riep een van hen ooit in een gevecht. Hang die maar naast die andere slogan Hasta la victoria siempre! (Altijd voor de overwinning gaan.)Cubanen aan het woordOns reisprogramma bevat naast een aantal toeristische bezienswaardigheden talrijke gesprekken met diverse organisaties, en we hebben ook een paar ongeplande ontmoetingen. Zo neemt Teresa, die in 2020 nog bij ons in België te gast was, ons mee naar een buurtfeestje van CENESEX, de organisatie die opkomt voor transgender- en holibirechten. Tot onze verrassing treffen we er Mariela Castro aan. We krijgen meteen een boeiende uitleg over de rechten voor transpersonen en de nieuwe familiewet in Cuba, waarvan de ondertussen 25e editie in september aan een referendum wordt onderworpen. Na een breed debat onder de bevolking – meer dan 6 miljoen mensen woonden een van de 79 000 bijeenkomsten bij! – werd bijna de helft van de ontwerpwet herschreven. De nieuwe wet veralgemeent en versterkt de gendergelijkheid, zorgt voor een betere kinderbescherming en maakt o.a. het homohuwelijk mogelijk. Mariela onderstreept dat democratie in Cuba een kwestie is van debat binnen de maatschappij en de verschillende organisaties van het middenveld die dicht bij de mensen staan.
De jeugd is niet alleen de toekomst maar ook het hedenOp de eerste dag van ons programma worden we verwelkomd door Fernando Gonzalez, de voorzitter van ICAP*, en Geri, de ICAP- verantwoordelijke voor het Midden-Oosten. We praten over de strijd van de Palestijnen en de banden tussen Cuba en de Palestijnse bevolking. In de namiddag praten we met Juan-Carlos Marsan, de verantwoordelijke internationale relaties van de PCC, en Belkys Ghislay, verantwoordelijke voor Europa. We hebben het over de rol van de partij in de opbouw van het socialisme, de economische uitdagingen en de strijd voor vrede. Ze spreken openhartig, ook over ingewikkelde problemen als inflatie, emigratie, corruptie, sociale media… We onthouden zeker deze uitspraak: “De jeugd is niet alleen de toekomst maar ook het heden”, waarmee ze aangeven hoe belangrijk het is om jongeren snel verantwoordelijkheid te geven. De gemiddelde leeftijd van provinciale leiders bedraagt nu 49 jaar, terwijl vrouwen nog meer in de leiding moeten geraken.
Geneeskunde voor en onder het volkOns bezoek aan een van de over heel Cuba verspreide poliklinieken en een familiedokter (1 arts per 1000 inwoners in 2018) tonen een gezondheidszorg dicht bij de mensen en gebaseerd op preventie. De familiedokter kent de mensen van de wijk en gaat regelmatig langs bij de ouderen en zwakkeren om te zien hoe het met hen gaat. In het ziekenhuis lopen ook verschillende studenten uit het buitenland stage. Ze komen uit alle continenten, zelfs uit de Verenigde staten en volgen hun opleiding in Cuba volledig kosteloos. De ontwikkeling van vijf eigen vaccins tegen Covid-19 (waarvan twee gebruikt en drie nog in klinische testfase) vervult iedereen Cubaan met trots. Meer dan 99% van de bevolking is ondertussen ingeënt en 95% kreeg een herhalingsprik. De dagelijkse besmetting ligt onder de 40 gevallen, en er viel al twee maanden geen enkele coviddode meer te betreuren. Het eiland voert zijn vaccins nu uit naar Vietnam, Venezuela en Wit-Rusland. De grootste uitdaging voor het Cubaans gezondheidspersoneel blijft voldoende medicijnen en (medisch) materiaal te vinden. We geven een donatie af van Geneeskunde voor het Volk en solidaire Belgen. Het is misschien een druppel op een hete plaat, maar het wordt erg gewaardeerd.
Vakbonden en directiesNa 4 dagen laten we het bruisende Havana achter ons, met in ons achterhoofd waarschuwingen voor stroomonderbrekingen in het binnenland. We zetten koers naar Cienfuegos, een belangrijke havenstad met een rijk cultureel verleden. We worden er ontvangen door de havenafdeling van de transportvakbond. Een van onze reizigers werkt in een fabriek met een havenafdeling. Hij is verbaasd dat ook de havendirecteur bij het gesprek aanwezig is. Niet ongewoon in Cuba, waar directie en vakbond samenwerken en het personeel inspraak heeft in het reilen en zeilen van een bedrijf. Zoals bij elke ontmoeting zijn vrouwen prominent aanwezig. Ook hier geldt: een diverse vakbond is een sterke vakbond. We lezen een solidariteitsboodschap van een Antwerpse havenvakbondsman voor.* ICAP: Instituut voor de Vriendschap tussen de Volkeren, de officiële coördinator van de internationale solidariteit met Cuba In deel 2 lees je meer over cultuur, banken, democratie, biolandbouw, Fidel en over de nieuwe economische spelers.
Deel 3 vertelt over revolutionaire vrouwen, de alfabetiseringscampagne en zowaar over alweer een nieuwe reis.
Kom op zondag 18 september, van 13 tot 14 uur, naar de tent van Che Presente op Manifiesta en luister naar enkele deelnemers van deze reis.