De Internationale Dag van de Rechten van de Vrouw wordt, net als ieder jaar, uitgebreid gevierd in Cuba. Er zijn verschillende initiatieven, waaronder een nationale bijeenkomst in Granma in de oostelijke provincie van het eiland, beurzen, concerten, ontmoetingen, ook met internationalistische brigades.
De vrouwen worden aangemoedigd en georganiseerd door de Federatie van Cubaanse Vrouwen (FMC) “in de overtuiging dat een beter land mogelijk is, voor zover wij de bijdrage van alle vrouwen aan de verwezenlijking van het sociale project van de Caribische natie weten te bundelen”, zegt secretaris-generaal Teresa Amarelle. Er moet gezegd worden dat we lang voor de revolutie van 1959 gestart zijn, in een land waar vrouwen en mensen van kleur de eerste slachtoffers waren van een sterk patriarchale en gesegregeerde samenleving.
Sinds haar oprichting in 1960 was de FMC een krachtige inspiratiebron, een stimulans en een aansporing voor de constitutionele, wetgevende en concrete veranderingen die de Cubaanse staat tot prioriteit heeft gemaakt.
Men kan niet betwisten dat de Cubaanse revolutie de weg baande voor de vrouwenemancipatie. Van de promotie van onderwijs – in een land waar een kwart van de bevolking, waaronder een grote meerderheid van vrouwen, analfabeet was – over die van de gezondheidszorg en tot de invoering van een uitgebreid wetgevend arsenaal dat gelijkheid garandeert. Het recht op abortus dat al in 1965 werd erkend bv, en de bescherming van de moeder en de goedkeuring van de eerste gezinswet in 1975 …
Of het nu om economische, sociale, culturele, burgerlijke of politieke rechten gaat, de Grondwet staat garant voor de vrouwenrechten. Tegenwoordig spelen vrouwen een belangrijke rol in alle geledingen van de Cubaanse samenleving, waar zij op veel gebieden de meerderheid vormen.
Positeve ontwikkelingen verderzettenDoor de decennia heen is de vastberaden wil om vooruit te gaan op de weg van gelijke rechten nooit verminderd, zelfs in de economisch moeilijke situaties die Cuba meemaakt. Zo heeft president Diaz-Canel op 8 mei 2021 het decreet tot goedkeuring van het nationale programma voor de Promotie van de Vrouw ondertekend, dat gebaseerd is op de strikte naleving van internationale overeenkomsten en verbintenissen ter ondersteuning van de vrouwenrechten.
Het is het resultaat van een langdurig proces van partnerschap en een stap vooruit in de toepassing van de beginselen van gelijkheid en de bestrijding van alle vormen van discriminatie. Bij het decreet hoort een specifiek actieplan met als algemene doelstelling “de bevordering van de vooruitgang van vrouwen en gelijke rechten, kansen en mogelijkheden, zoals vastgelegd in de grondwet van de Republiek Cuba. Ook een diepgaand onderzoek naar de objectieve en subjectieve factoren die, als uitingen van discriminatie, in de Cubaanse samenleving blijven bestaan en betere economische, politieke, sociale en familiale resultaten in de weg staan”
Het plan is onderverdeeld in verschillende thema’s; om de 2 jaar vindt een evaluatie plaats waarover verslag zal worden uitgebracht aan de Ministerraad.
De nieuwe gezinswet, die op 25 september 2022 door twee op de drie Cubanen is goedgekeurd na maanden van debat in het land, betekent een historische stap voorwaarts voor de samenleving als geheel en voor de status van de vrouw. Hij benadrukt de billijke verdeling van huishoudelijke verantwoordelijkheden, erkent de diversiteit van gezinsmodellen en de eerbiediging van seksuele en reproductieve rechten. De aangenomen wetgeving heeft betrekking op ouderlijke verantwoordelijkheid, meeroudergezinnen, gedeelde voogdij en zorg, en solidair draagmoederschap…. maar stoot op uitingen van het patriarchaat en sociale moeilijkhedenIn een televisiedebat sprak de secretaris-generaal van de FMC de wens uit “…dat de nieuwe gezinswet niet alleen door de samenleving wordt aanvaard, maar dat zij volledig wordt begrepen en leidt tot een mentaliteitsverandering, zowel bij vrouwen als bij mannen, binnen het gezin, voor de samenleving”.
Weerstanden en tradities zijn weerbarstig. Vijf eeuwen patriarchaat liet diepe sporen na in de Cubaanse samenleving en bij families. De werkelijkheid is complexer en tegenstrijdiger dan teksten op papier …
Meestal moeten – ook in Cuba – vrouwen hun beroepsloopbaan combineren met de zorg voor kinderen of ouders in huis, in moeilijke samenlevingsvormen of in door geweld gekenmerkte relaties. Vrouwen hebben het soms nog moeilijk om hun capaciteiten volledig te ontplooien en stuiten op “glazen plafonds en vooroordelen, taboes en houdingen, die hen voorschrijft wat “hun grenzen” en “hun plek” hoort te zijn.
Erger nog is huiselijk geweld, waarvan onvoldoende melding wordt gemaakt. Dat kan – ook in Cuba – gaan tot vrouwenmoorden, meer dan 30 per jaar, een cijfer dat ondanks de toegenomen repressie van de daders, niet afneemt. Om dit aan te pakken werden innovatieve initiatieven genomen, zoals de oprichting in 2016 van het Oscar Arnulfo Romero Centrum (OAR) voor vrouwelijke slachtoffers van geweld. Daar werden reeds honderden vrouwen opgevangen en begeleid door een multidisciplinair team. Integrale en allesomvattende zorg bieden, in een globale luisterende en helpende aanpak aan vrouwen die het vragen, is het doel.
Ten slotte zijn in Cuba, net als elders, wanneer de economische problemen erger worden, vrouwen het eerste slachtoffer van de ontberingen, de eindeloze rijen… Het is dus niet overdreven te stellen dat de ondraaglijke blokkade die de VS oplegt, door de hele samenleving te belasten, vooral vrouwen treft…
Een reden te meer om ertegen te vechten en, als u dat nog niet hebt gedaan, de Europese petitie te ondertekenen waarin de opheffing van de blokkade wordt geëist!
Dit is één van de manieren zijn om Cubaanse vrouwen te steunen die “het onmogelijke willen overwinnen”, de slogan van het FMC voor de viering van de Internationale Dag van de Rechten van de Vrouw in 2023.
Lees ook: Een kijk op 8 maart in Cuba. Ter gelegenheid van 8 maart publiceert Cubacoop.org 4 artikels over de rol en de positie van vrouwen in Cuba.